Przedsiębiorcy w Polsce znajdują się w szczególnej sytuacji, jeśli chodzi o zabezpieczenie emerytalne. Z jednej strony mają większą elastyczność w kształtowaniu swoich składek emerytalnych, z drugiej jednak - ta swoboda niesie ze sobą ryzyko niewystarczającego zabezpieczenia przyszłości. W niniejszym artykule przedstawiamy, jak przedsiębiorcy mogą efektywnie zadbać o swoją emeryturę.

1. Specyfika systemu emerytalnego dla przedsiębiorców

W przeciwieństwie do pracowników etatowych, w przypadku których składki emerytalne są obliczane na podstawie faktycznego wynagrodzenia, przedsiębiorcy mają możliwość wyboru podstawy wymiaru składek ZUS. W 2023 roku minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, czyli 4161,00 zł.

Wielu przedsiębiorców, szczególnie na początku prowadzenia działalności, korzysta z preferencyjnych zasad opłacania składek (tzw. "mały ZUS" lub "mały ZUS plus") lub z 2-letniej ulgi na start, która zwalnia z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (ale nie zdrowotne).

Choć te rozwiązania poprawiają bieżącą płynność finansową, mają one istotny wpływ na przyszłe świadczenia emerytalne. Im niższa podstawa wymiaru składek, tym niższa emerytura w przyszłości.

2. Przewidywana wysokość emerytury

Według szacunków ZUS, stopa zastąpienia (czyli stosunek pierwszej emerytury do ostatniego wynagrodzenia) dla osób przechodzących na emeryturę w najbliższych dekadach będzie systematycznie spadać. Dla przedsiębiorców, którzy przez lata opłacali minimalne składki, sytuacja jest jeszcze mniej korzystna.

Przykład: Przedsiębiorca, który przez 30 lat odprowadzał składki od minimalnej podstawy wymiaru, może liczyć na emeryturę wynoszącą około 25-30% przeciętnego wynagrodzenia. W 2023 roku oznaczałoby to emeryturę na poziomie około 1700-2000 zł brutto miesięcznie.

Taka kwota może być niewystarczająca dla utrzymania satysfakcjonującego poziomu życia, szczególnie biorąc pod uwagę rosnące koszty opieki zdrowotnej w wieku senioralnym.

3. Strategie zwiększania przyszłej emerytury

Istnieje kilka sposobów, dzięki którym przedsiębiorcy mogą zwiększyć swoją przyszłą emeryturę:

3.1. Świadome ustalanie podstawy wymiaru składek ZUS

Warto regularnie analizować, czy minimalna podstawa wymiaru składek jest optymalnym wyborem. W miarę rozwoju firmy i wzrostu dochodów, warto rozważyć zwiększenie podstawy wymiaru składek. Pamiętaj, że możesz zadeklarować podstawę wymiaru składek nawet do wysokości 250% przeciętnego wynagrodzenia (17 337,50 zł w 2023 roku).

Każda dodatkowa złotówka odprowadzona do ZUS zwiększa kapitał emerytalny, który będzie przeliczony na świadczenie po zakończeniu aktywności zawodowej.

3.2. Dobrowolne oszczędzanie w III filarze

Dla przedsiębiorców szczególnie istotne jest budowanie dodatkowych oszczędności emerytalnych. W ramach III filaru systemu emerytalnego dostępne są następujące instrumenty:

  • IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) - pozwala na zwolnienie wypracowanych zysków z podatku od zysków kapitałowych. Limit wpłat w 2023 roku wynosi 20 805 zł.
  • IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) - umożliwia odliczenie wpłat od podstawy opodatkowania, co obniża podatek dochodowy. Dla przedsiębiorców limit wpłat w 2023 roku jest wyższy i wynosi 12 483 zł.
  • PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe) - osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą nie mogą przystąpić do PPK. Jeśli jednak zatrudniasz pracowników i sam jesteś zatrudniony w swojej firmie na podstawie umowy o pracę, możesz uczestniczyć w PPK.
  • PPE (Pracownicze Programy Emerytalne) - podobnie jak w przypadku PPK, programy te są dostępne dla przedsiębiorców zatrudniających pracowników i zatrudnionych we własnej firmie.

3.3. Inwestycje długoterminowe

Poza formalnymi instrumentami emerytalnymi, przedsiębiorcy mogą budować swój majątek poprzez różnego rodzaju inwestycje:

  • Nieruchomości - mogą zapewnić regularny dochód pasywny w postaci czynszów lub stanowić zabezpieczenie na wypadek potrzeby spieniężenia majątku.
  • Inwestycje giełdowe - długoterminowe inwestowanie w akcje, obligacje czy fundusze inwestycyjne może przynieść satysfakcjonujące stopy zwrotu, jednak wiąże się z ryzykiem rynkowym.
  • Reinwestowanie zysków w firmę - rozwój biznesu może być formą budowania majątku, który następnie posłuży jako źródło dochodów na emeryturze (np. poprzez sprzedaż firmy lub czerpanie pasywnych dochodów).

3.4. Spółka z o.o. jako alternatywa dla jednoosobowej działalności

Dla części przedsiębiorców korzystnym rozwiązaniem może być przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością:

  • Jako członek zarządu spółki z o.o. możesz otrzymywać wynagrodzenie na podstawie powołania, umowy o pracę lub kontraktu menedżerskiego.
  • Wybierając odpowiednią formę wynagrodzenia, możesz optymalizować wysokość odprowadzanych składek emerytalnych.
  • Dodatkowym atutem tej formy prowadzenia działalności jest ograniczenie odpowiedzialności za zobowiązania firmy.

Należy jednak pamiętać, że przekształcenie w spółkę wiąże się z dodatkowymi kosztami i formalnościami.

4. Sprzedaż firmy jako element strategii emerytalnej

Wielu przedsiębiorców traktuje swoją firmę jako główne zabezpieczenie emerytalne, planując jej sprzedaż w momencie przejścia na emeryturę. Strategia ta może być skuteczna, jednak wiąże się z pewnymi ryzykami:

  • Wartość firmy może się zmieniać w czasie, zależnie od koniunktury rynkowej, trendów branżowych i wielu innych czynników.
  • Znalezienie kupca gotowego zapłacić satysfakcjonującą cenę może być trudne, szczególnie jeśli firma jest silnie związana z osobą właściciela.
  • Proces sprzedaży firmy może być długotrwały i skomplikowany.

Aby zwiększyć szanse na udaną sprzedaż, warto:

  • Budować firmę w sposób, który pozwoli jej funkcjonować bez codziennego zaangażowania właściciela.
  • Dokumentować procesy biznesowe i know-how, aby ułatwić transfer wiedzy nowemu właścicielowi.
  • Dywersyfikować źródła przychodów firmy, aby zwiększyć jej atrakcyjność dla potencjalnych nabywców.
  • Budować silną markę, która będzie wartościowym aktywem.

5. Rola doradcy finansowego

Ze względu na złożoność dostępnych opcji oraz indywidualny charakter decyzji dotyczących zabezpieczenia emerytalnego, warto rozważyć skorzystanie z usług doradcy finansowego specjalizującego się w planowaniu emerytalnym dla przedsiębiorców.

Doradca może pomóc w:

  • Oszacowaniu potrzeb finansowych na emeryturze, biorąc pod uwagę indywidualny styl życia i plany na przyszłość.
  • Analizie obecnej sytuacji finansowej i prognozowaniu wysokości emerytury z ZUS.
  • Doborze optymalnych instrumentów oszczędzania i inwestowania, z uwzględnieniem tolerancji ryzyka.
  • Optymalizacji podatkowej gromadzonych oszczędności.
  • Regularnym przeglądzie i aktualizacji strategii w odpowiedzi na zmieniające się okoliczności.

Podsumowanie

Przedsiębiorcy znajdują się w szczególnej sytuacji, jeśli chodzi o zabezpieczenie emerytalne. Z jednej strony mają większą swobodę w kształtowaniu swoich składek ZUS i decyzji finansowych, z drugiej jednak - spoczywa na nich większa odpowiedzialność za zabezpieczenie własnej przyszłości.

Kluczowe elementy skutecznej strategii emerytalnej dla przedsiębiorcy to:

  • Świadome podejście do składek ZUS - rozważenie opłacania wyższych składek niż minimalne.
  • Dywersyfikacja źródeł przyszłego dochodu - nie poleganie wyłącznie na emeryturze z ZUS.
  • Konsekwentne oszczędzanie i inwestowanie, z wykorzystaniem dostępnych preferencji podatkowych (IKE, IKZE).
  • Strategiczne podejście do rozwoju firmy, z uwzględnieniem możliwości jej przyszłej sprzedaży.
  • Regularne monitorowanie i aktualizacja strategii emerytalnej.

Pamiętaj, że najlepszy moment na rozpoczęcie planowania emerytury to teraz - niezależnie od tego, na jakim etapie rozwoju biznesu się znajdujesz. Im wcześniej zaczniesz, tym więcej czasu będziesz mieć na zgromadzenie odpowiedniego kapitału i tym mniejsze miesięczne kwoty będziesz musiał odkładać.